Kunt u als gevolg van het coronavirus niet conform overeenkomst nakomen? Dan kunt u wellicht een beroep doen op ‘overmacht’.
Overmacht
Uitgangspunt in het Nederlands overeenkomstenrecht is dat afspraken moeten worden nagekomen. Mocht de schuldenaar tekortschieten in de nakoming van een verbintenis, dan is de schuldenaar verplicht de schade die de schuldeiser daardoor leidt te vergoeden. Dat is anders als de tekortkoming niet aan hem kan worden toegerekend. De schuldenaar kan dan een beroep doen op overmacht.
Indien de tekortkoming is te wijten aan de gevolgen van het coronavirus zijn een tweetal factoren van belang. Ten eerste is van belang wat partijen hebben opgenomen in de overeenkomst. Ten tweede is van belang voor wiens risico de tekortkoming ingevolge de ‘verkeersopvatting’ dient te komen.
Overeenkomst
Het is mogelijk dat in een overeenkomst of de van toepassing zijnde algemene voorwaarden afspraken zijn gemaakt over de risicoverdeling. Partijen kunnen daarin de gevallen waarin een geslaagd beroep op overmacht kan worden gedaan beperken of verruimen.
Verkeersopvatting
De mogelijkheid bestaat dat het op basis van de gemaakte afspraken niet mogelijk is om vast te stellen of sprake is van overmacht. In dat geval moet gekeken worden of op basis van de verkeersopvatting een geslaagd beroep op overmacht kan worden gedaan. De verkeersopvatting moet worden uitgelegd als de “gangbare opvatting in de maatschappij’’. Schiet een schuldenaar tekort in de nakoming van de op hem rustende verplichting als gevolg van bijvoorbeeld een wettig overheidsbevel? Dan kan de tekortkoming volgens de verkeersopvatting niet aan schuldenaar worden toegerekend. Een voorbeeld is de situatie waarin de schuldenaar tekortschiet ten aanzien van de op hem rustende verplichting om mondkapjes te leveren, terwijl er een verbod rust op de levering van mondkapjes. Voorwaarde is wel dat het verbod tijdens het aangaan van de overeenkomst niet te voorzien was.
Geslaagd beroep op overmacht
Een geslaagd beroep op overmacht heeft meerdere rechtsgevolgen. De twee belangrijkste zijn: 1) geen plicht tot schadevergoeding en 2) er kan geen vordering tot nakoming worden toegewezen. Dit wordt gerechtvaardigd door het feit dat nakoming als gevolg van overmacht steeds tijdelijk of blijvend onmogelijk is. Hieruit volgt wel dat een vordering tot nakoming in bepaalde gevallen ook tijdelijk kan worden afgewezen.
Resume
Om te bepalen of een geslaagd beroep op overmacht kan worden gedaan -in het geval de tekortkoming is te wijten aan de gevolgen van het coronavirus- moet naar twee punten gekeken worden. Ten eerste moet gekeken worden naar de overeenkomst. Hebben partijen daarin iets over overmacht afgesproken? Ten tweede moet gekeken worden naar de verkeersopvatting. Voor wiens risico dient naar de gangbare opvatting in de maatschappij het risico van de tekortkoming te komen?
Heeft u een vraag over het coronavirus, tekortkoming of overmacht? Neem dan contact op met onze sectie algemeen verbintenissenrecht. Wij beantwoorden uw vragen graag. Ook vindt u meer vragen en antwoorden op onze FAQ pagina.
Milan van Woensel, sectie algemeen verbintenissenrecht.